با تکنیک خوشهسازی مشکلات نوشتن را حل کنید!
«خوشهسازی کلید اصلی ورود به نوشتن طبیعی است.»
گابریله لوسر ریکو، کتاب نوشتن به روش طبیعی
ترجمه: مجموعهی نویسندگی خلاق
خوشهسازی تکنیکی است که هم جالب است، هم آسان، هم خودجوش. این تکنیک کمکتان میکند خیلی سریع به کوهی از اطلاعات دسترسی پیدا کنید. گاهی به آن نقشهی ذهن هم میگویند. این تکنیک بهعنوان ابزار مدیریت در کسبوکار محبوبیتی به هم زده و شاید بیشتر از همه به کاربردش در بارش فکری و مدیریت پروژه شناخته شود.
اما تکنیک خوشهسازی در دنیای ژورنالنویسی به همینها محدود نمیشود. این تکنیک از ویژگیهای هردو نیمکرهی چپ و راست مغز استفاده میکند و به این صورت به ادغام نیمکرهی راست و چپ کمک میکند. خوشهسازی در نیمکرهی راست رودی روان از ایدهها و افکار تصادفی را به جریان میاندازد، و در سمت چپ مغز ما، ساختاری شکل میدهد که بهآسانی میتوانیم اطلاعات را در آن نظم بدهیم.
بیایید شروع کنیم: یک واژه یا عبارت کوتاه را بهعنوان هستهی اصلی موضوع، وسط صفحهتان بنویسید و دورش یک دایره بکشید. بعد نوبت میرسد به تداعی آزاد. هر واژه یا عبارتی را که دربارهی این هسته به ذهنتان میآید – بدون فکر کردن – کنارش بنویسید. دورش یک دایره بکشید و با یک خط به هسته وصلش کنید. بعد هر چیزی که دربارهی این دایره به ذهنتان آمد بنویسید و دوباره دورش دایره بکشید و با خط به دایره قبلی وصل کنید. و به همین شکل یک رشته از تداعیها ایجاد کنید. اگر تداعی جدیدی دربارهی هسته به ذهنتان آمد، به دایرهی مرکزی برگردید و افکار جدید را با یک رشتهی دیگر به آن وصل کنید. تمام صفحه را استفاده کنید. آنقدر خوشهسازی را ادامه بدهید تا جایی که احساس کنید همهی تداعیهای دستاولتان دربارهی واژهی هستهای تمام شده، یا تا جایی که حس کنید تداعیهایتان از حالت تصادفی و پریشانی درآمده و شفافیت یا جهتی به خود گرفته است.
وقتی این حس را پیدا کردید، شروع کنید به نوشتن دربارهی ایدههایی که با این خوشه در ذهنتان شکل گرفته است. حدس میزنم از شفافیت، سرعت و جذابیت افکاری که پس از تمرین خوشهسازی به ذهنتان میآید شگفتزده شوید. مثلا، خوشهی یکی از مراجعانم به نام جینجر دربارهی واژهی هستهای «قدرت» بود. این خوشه بینشهای مهمی دربارهی ارتباط بین قدرت شخصی او و آزادی شخصیاش ایجاد کرد:
«امروز من قدرتم رو شناختم – نه قدرتی که نسبت به یکی دیگه داشته باشم، بلکه قدرت شخصی خودم – اینکه من واقعا کی هستم، نه اینکه چه نقشی رو دوشم گذاشته شده یا خودم از روی علاقه انتخابش کردم. هورا!! برای اینکه وارد دنیای خودم شدم و خودمو پیدا کردم. اینه قدرت. اینه آزادی. قشنگ معلومه که یه الگو این وسط برقراره. نصف خوشههام به واژه آزادی ختم شدن! یعنی وقتی قدرتم رو به دست بیارم، آزادی هم باهاش میاد؟»
چهوقت از تکنیک خوشهسازی استفاده کنیم؟
تکنیک نویسندگی خوشهسازی از نظر زمانی خیلی مقرونبصرفه است. از آنجا که کشیدن خود خوشه بهصورت خودانگیخته انجام میشود، کشیدن بیشتر خوشهها در تکنیک خوشهسازی شما احتمالا پنج دقیقه بیشتر وقت نمیبرد. اما حواستان باشد که مسحور و مفتون سرعت کار در این تکنیک نویسندگی خلاق نشوید. بهزودی خواهید فهمید که در همان پنج دقیقه، آنقدر موضوع پیدا میشود که چندین و چند ساعت سرتان را گرم میکند!
هر وقت خواستید خیلی سریع، مقدار زیادی اطلاعات برای نوشتن خلاق تولید کنید سراغ تکنیک خوشهسازی بروید. مثلا خوشهسازی دربارهی نمادها یا شخصیتهای توی خوابتان در اغلب موارد سرنخی دستتان میدهد که بفهمید این خوابها چه پیامی را میخواهند به شما برسانند. خیلی وقتها تکنیک خوشهسازی مسیری طبیعی برای ورود به دیگر تکنیکهای ژورنالنویسی و نویسندگی خلاق ایجاد میکند تا در موضوعاتی که ایجاد شده عمیقتر شوید.
استفاده از تداعی آزاد در تکنیک خوشهسازی، ذهن ناخودآگاه شما را برای ورود به ماجرا بیدار میکند. بهخاطر همین، وقتی در هنگام نوشتن میبینید گیج و سردرگمید، نوشتنتان نمیآید و یا با هر نوع بنبستی روبرو شدهاید، تکنیک خوشهسازی تکنیک خوبی برای شکستن این دیوار ذهنی است.
من خودم از تکنیک خوشهسازی استفاده زیادی کردم. سالها پیش که تازه برگزاری کارگاههای ژورنالنویسی را شروع کرده بودم، شرکتکنندهها سخاوتمندانه لیست دوستانشان را که ممکن بود این کارگاهها به دردشان بخورد به من میدادند تا آنها را به شرکت در کارگاهم دعوت کنم. ولی من همیشه موقع تماس گرفتن با افراد لیستشده دچار نوعی فلج میشدم. ساعتها مثل بدبختها خیره به گوشی تلفن توی دستم مینشستم و نمیتوانستم هیچ حرکتی علیه ترسم انجام دهم.
بالاخره یک روز با واژهی «فروش» خوشهسازی کردم و بعد دربارهی خوشهاش نوشتم:
«فکر فروختن هر چیزی – مخصوصا که مال خودم باشه – منو میترسونه. از نه شنیدن میترسم، ولی بدتر از اون اینه که باید به حریم کسی وارد بشم و به کاری مجبورش کنم که تا حالا اسمشم نشنیده و نمیخوادش. (به عبارت دیگه، دارم ترس خودم از بازی خوردن رو روی دیگران فرافکن میکنم!) از شکست هم میترسم. من به خودم گفتم نمیتونم انجامش بدم و کارم خوب نیست. پس تعجبی نداره که این همه میترسم! دیگه اینکه فروش برای من یادآور حس تنهاییه. من خیلی تنهام، هیچکس رو ندارم که باهاش حرف بزنم و باید کاری رو بکنم که دلم نمیخواد. ولی بازاریابی حسش فرق داره. بازاریابی مثل حل مساله ست، و میدونم که خوب انجامش میدم. بنابراین، تنها کاری که باید بکنم اینه که مفهوم فروش رو از سرم بندازم بیرون و جاش بازاریابی رو بذارم! (پ. ن. سه روز بعد: جواب داد!)»
خوشهسازی برای پروژههای کاری یا مقالههای درسی فوقالعاده است. قالب روان و آزاد این تکنیک به شما این امکان را میدهد که طرحی غیرخطی ترسیم کنید و در مرحلهی بعد، پروپوزال یا طرحی منظمتر از دلش دربیاورید. خواهید دید که مقاله یا گزارش حقیقتا خودش از دل اطلاعاتی که در خوشه آمده خلق میشود.
وقتی پروژهی بزرگی در دست دارید، روی دیوار محل کارتان کاغذ مورال یا بوچر بچسبانید و هر بخش از پروژه را خوشهسازی کنید. بر اساس این تصویر میتوانید برنامهی زمانی، کارهای محولشده و ددلاینها را دربیاورید. میتوانید با استفاده از ماژیک یا برچسب رنگی، بعضی از دایرههای خوشهتان را کدگذاری کنید و به این شکل تمام جزئیات پروژهتان را روی دیوار بیاورید.
تکنیک خوشهسازی، راهی برای نوشتن به روش طبیعی
یکی از بهترین منابع برای اطلاعات دقیق دربارهی فرایند و کاربرد خوشهسازی، کتاب دکتر گابریله لوسر ریکو به عنوان «نوشتن به روش طبیعی» است. نویسنده تحقیقات گستردهای درباره خلاقیت و نیمکرههای مغز انجام داده است که میتواند به کارتان بیاید. کتابش معدنی ارزشمند از تمرینها، تکنیکها و نکتههای مفید برای رهاسازی خلاقیت و «نوشتن طبیعی» با خوشهسازی است. اگر به این تکنیک علاقمند شدید، این کتاب را بخوانید و لذت ببرید.
کتاب دکتر لوسر با عنوان «نوشتن خلاق» به زبان فارسی ترجمه و منتشر شده است.
نوشته: کتلین آدامز